Gecekondu kavramı 1950'lerden itibaren ivme kazanan köylerden
büyük kentlere göç ile birlikte ortaya çıkmıştır1. Gecekondular ilk önceleri
kentlerin iş merkezlerine yakın ve çoğunlukla dere yatağı, dik yamaç gibi coğrafi olarak
dezavantajlı arazilerde derme çatma barakalar olarak yapılmışlar, ve zamanla kentlerin
çeperlerini saran ve sürekli genişleyen halkalar halindeki düşük yoğunluklu, ve alt yapı
ve servisler açısından yetersiz mahallelere dönüşmüşlerdir. “Gecekondulu” bu konut çevresinin
insanıdır (Erman, Tahire, 2004) .
ÇARPIK KENTLEŞMENİN NEDENLERİ?
Hızlı kentleşme, acaba neden hızla
çarpık kentleşmeye dönüştü?
Nedenleri kısaca özetleyelim:
• Şehre göç Türkiye'de her türlü
tahminin üstünde bir hızla gerçekleşmiştir ve devam etmektedir. Hükümetler,
Türkiye çapında doğru ve gerçekçi yerleşme kararları almamış ve uygulamamıştır.
Göç zorlaştırılacağına özendirilmiştir. İmar afları, arsa dağıtıp tapu vermeler
hep özendirici olmuştur.
Artık kente sadece iş ve aş için
değil, kent toprağının yağmalanması için de gelinmektedir.
• Planlar yapılmıştır; ancak bu planlar
anormal büyüyen nüfusun ve ihtiyaçların gerisinde kalmış, kentleşme planlamayı
izleyeceğine, planlama kentleşmeyi izlemiştir. çoğu kez de planlama, kaçak
yapılaşmayı yasallaştırmak için kullanılmıştır.
• Siyasi irade hemen hiçbir zaman
planlamayı yeterince ciddiye almamıştır. Ana kararları Devlet politikasıyla
saptanmamış planlar, yönetimlerin kendi politik görüşleri doğrultusunda,
otorite boşluğundan yararlanan keyfi uygulamalara dönüşmüştür.
• Değişen yönetim kadroları, daha
önceki bilgi ve deneyim birikiminden yararlanmak yerine, yeniden fikir üretmeye
çalışmışlardır.
• Böylece, kentleşme-planlama
konularında da ülkenin hemen tüm konularında olduğu gibi süreklilik
sağlanamamış, bir başka deyişle ortak bilinç oluşmamıştır.
• Planlama ile başarıya ulaşamayıp
kentler yaşanmaz hale gelince siyasi iradenin günlük, keyfi, operasyonel
müdahalelerine başvurulmuştur: Menderes ve Dalan imar hareketleri gibi. Ancak
bu hareketler, benimsenmiş planlara dayanmadığı için inandırıcı olamamış,
benimsenmemiş, sonuçta toplumsal muhalefetle karşılanmıştır.
References
- Erman, Tahire (2004) ‘Gecekondu Çalışmalarında 'Öteki' Olarak Gecekondulu Kurguları’ EuropeanJournal of Turkish Studies, Thematic Issue N°1 - Gecekondu, URL: http://www.ejts.org/document85.html
- Hasol D.(1992).Geleceğe Bırakmakta olduğumuz Korkunç Miras: Çarpık Kentleşme. Yapı Dergisi Sayı:115.http://www.doganhasol.net/Articles/gelecege-birakmakta-oldugumuz-korkunc-miras-carpik-kentlesme_10661.html
