Ortaçağ İslam dünyasının yetiştirdiği büyük düşünürlerinden biri olan İbn Haldun, 1332’de Tunus şehrinde
doğdu. Hayatı boyunca birçok önemli görevde bulunan düşünür; vezirlik, kâtiplik, şeyhlik ve kadılık gibi
vazifeler yaptı. Ömrünün büyük bir kısmını Mağrip, Endülüs ve Mısır’da geçirmiş, bu süre zarfında Kuzey
Afrika’nın büyük bir bölümüne seyahatler yapmıştır. Hayatının son yirmi dört yılını geçirdiği Kahire’de 1406
yılında vefat etmiştir. Birçok Ortaçağ âlimi gibi İbn Haldun da farklı ilimlerle meşgul olmuş; coğrafya, tarih,
ekonomi, felsefe, sosyoloji, edebiyat ve siyaset gibi alanlarda çeşitli görüşler ortaya koymuştur.
orcid.org/0000-0001-9885-5485
Bu çalışmada İbn Haldun’un beşeri coğrafya ekseninde coğrafi determinizm ile ilgili görüşleri ele alınmaya
çalışılmıştır. Bu bağlamda, İbn Haldun’un Kitâb’ül-İber adlı umumi tarihe dair eserine giriş mahiyetinde yazdığı
ve çoğu zaman müstakil bir eser olarak telakki edilen Mukaddime adlı eseri coğrafi bakış açısı ile incelenmiştir.
Çalışmada, ulusal ve uluslararası arası kaynaklardan faydalanılarak coğrafi determinizm akımının kısa bir
tarihçesi verilerek genel bir kavramsal çerçeve oluşturulmaya çalışılmıştır. Daha sonra İbn Haldun’un coğrafi
determinizmle ilgili görüşleri kendisinden asırlar sonra ortaya çıkan modern coğrafyadaki determinist görüşler
ile mukayese edilmeye çalışılmıştır. Bu çalışma ile birlikte 19. yüzyılın sonlarında doğru akademik coğrafya
çalışmalarında bir hayli yaygın olan coğrafi determinizm fikrinin, esas itibariyle 14. yüzyılda İbn Haldun
tarafından ele alındığı anlaşılmıştır.
Anahtar Sözcükler: İbn Haldun, Coğrafya, Beşeri Coğrafya, Coğrafi Determinizm, Çevre.
Yazının devamı için: http://www.akademikbakis.org/dergi//ibn-haldunda-cografi-determinizm201610.pdf
